باد زار چیست؟ آیین زار چگونه انجام می‌شود؟

باد زار چیست؟

باد زار همون حالت‌هاییه که موجودات غیرانسانی مثل جن و پری یا حتی ارواح بد با رخنه توی وجود آدم‌ها ایجاد می‌کنن. این بادها 70 نوع هستن و عمده‌ترینشون مطوری، شیخ شنگر، دینگ مارو، اُم گاره، بو مریم، چین یاسه، په په، دای کتو، بو جمبه، بابور، نمرود، تقروری و قضا هست.  

مردم جنوب ایران معتقدن یه سری اجنه سوار بر باد وجود دارن که همراه بادهای موسمی جا‌به‌جا می‌شن و از منطقه‌ای به منطقۀ دیگه می‌رن. اون‌ها معتقدن که این اجنه سوار بر این بادها که توی هوا زندگی می‌کنن، ممکنه وارد بدن افراد بشن و تسخیرشون کنن. به کسی که باد زار تسخیرش کرده اهل هوا می‌گن. وقتی اجنه سوار بر باد وارد بدن کسی می‌شن و تسخیرش می‌کنن، اصطلاحا می‌گیم «طرف هوایی شده».  

در حقیقت باد زار نیروی بدی هست که توی سر آدم‌ها نفوذ می‌کنه و کنترل کارهای اون‌ها رو ازشون می‌گیره. در واقع افسار اون آدم دست زار میفته. راستی تا یادم نرفته بهتون بگم که غلامحسین ساعدی که کتاب «اهل هوا» رو هم نوشته، توی همین کتاب می‌گه بادهای بیماری‌زا و گرفتارکننده بیشتر سمت افراد فقیر مثل ملوان‌ها و ماهی‌گیرها می‌ره نه آدم‌های ثروتمند!  

خب حالا وقتی یه نفر جنی می‌شه باید چیکار کنه؟ برای درمان جن زدگی این شخص مراسمی انجام می‌شه که بهش آیین زار می‌گن. بد نیست بدونید مراسم زار یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های مردم جنوب ایرانه که در ادامه بهتون می‌گم چه‌جوری برگزار می‌شه. این مراسم که گفته می‌شه یادگار مهاجران آفریقیایی در ایرانه، هنوز هم رنگ‌وبوی آفریقایی داره و موسیقی و آئینش شبیه به فرهنگ اون‌هاست.

علائم فرد مبتلا به باد زار چیه؟

افراد جن ‌زده‌ یا همون افراد مبتلا به باد زار دچار رعشه، رفتارهای ناهنجار،حمله‌های خفیف هستن و عملکرد اعضای بدنشون مختل می‌شه. البته علائم آدم‌هایی که دچار بیماری بادزدگی می‌شن با توجه به نوع بادی که بهش مبتلا شدن با هم فرق می‌کنه. مثلا علامت اونی که باد مَتوری وجودش رو تسخیر کرده، حمله قلبی هست. باد دینْگ‌ مارو، با سردرد و چشم‌‌درد همراهه یا باد بومَریوم‌ باعث کمردرد و خونریزی‌ توی رحم‌ فرد می‌شه. این رو یادم رفت بهتون بگم که باد می یاسا حالت‌های‌ جنون، خودزنی‌، دادوفریاد‌، پاره کردن لباس و بعضی وقت‌ها بی‌حرکتی و آروم موندن رو توی افراد تسخیر شده ایجاد می‌کنه.

جالبه بدونید که روان‌شناس‌ها هم جن ‌زدگی رو تائید می‌کنن و اون رو با رفتارهای جنون‌آمیز و اختلال‌های روانی که فرد مبتلا از خودش در مقابل تنش‌های اجتماعی نشون می‌ده می‌شناسن.

بابا زار؛ نجات‌یافته از زار

توی کرانه‌های جنوبی ایران به مردی که مراسم زار رو می‌گردونه بابا زار می‌گن. درمان اهل هوی که گرفتار آزار و اذیت جن‌های مسلمون و کافر می‌شن به کمک بابا زار یا ماما زار انجام می‌شه. در واقع بابا زار شخصی هست که خودش قبلا گرفتار اجنه سوار بر بادها شده ولی با گذشت زمان اون‌قدر قدرتمند شده که خیلی راحت می‌تونه زار رو از بدن افراد جن زده بیرون کنه.

بابا یا ماما زار که معمولا درمانگر یک یا چند باده. برای اینکه بتونه درمانش رو شروع کنه و به اصطلاح باد رو زیر کنه، میاد مجلس رقص و آوازی راه میندازه و توی این مجلس شاد، علاوه‌بر دادن فدیه به باد و رفع نیازهای اون، قربونی، عود و بخورات سه‌گانه دود می‌ده. البته این هم اضافه کنم که پزشک و دعانویس نمی‌تونن باد رو درمان کنن. اعتبار و منزلت بابا زار به تعداد خون‌هایی هست که خورده. هرچی که خون بیشتری خورده باشه، اعتبار بیشتری داره و متبحرتر محسوب می‌شه.

جالب اینجاست که بابا زار یا ماما زار باید سیاه‌پوست باشه و فردی با رنگ پوست روشن‌تر از فرد مبتلا نمی‌تونه بابا زار یا ماما زار باشه. افراد محلی معتقدند که اگه دچار سردرد، چشم‌درد یا دل‌دردهایی شدین که درمان نمی‌شن بهتره که سراغ بابا زار برین و ازش بخواین شما رو از جن‌ زدگی نجات بده.

34 فیلم ترسناک ایرانی که باید در شب ببینید!

نحوه انجام آیین زار

مراسم زار علاوه‌بر ایران توی مناطقی مثل عربستان، هند، زنگبار و سومالی که بادهای زار دارن برگزار می‌شه. برای اینکه اون نیروی آزاردهنده از بدن فرد مبتلا به باد خارج بشه، ابتدا بدنش رو خوب می‌شورن بعد می‌برنش جایی مثل کپر که هفت روز هیچ آدم مریض، سگ، مرغ و جنس مخالف محرم یا نامحرمی رو نبینه.

توی این مدت هر شب بابا زار یا ماما زار بدن این آدم جنی رو با دارویی به اسم «گره کوه» که از 21 ماده شامل زعفرون، بوخش، هل، جوز، گیاه کوهی زبان جوجه، گشت (نوعی چوب در هند) ساخته شده می‌پوشونن. البته قبلش ترکیب این مواد رو داخل گلاب خیس می‌کنن. بعد‌از این هفت شب، خاک هفت راه رو با هفت برگ گیاه بی خار مخلوط می‌کنن و همراه با داروی گره کور به بدن فرد بیمار می‌زنن. اما جن باید قبل‌از شروع مراسم از بدن خارج بشه به همین خاطر شخص رو می‌خوابونن بعد انگشت‌های شست پاهاش رو با پشم بز می‌بندن و آخر سر هم یه مقدار روغن ماهی و چند تا تار موی سوختۀ بز یا سگ رو زیر بینیش می‌گیرن.

اما مراسم جن گیری اینجا تموم نمی‌شه، بلکه میان با چوب خیزران به بدن بیمار می‌زنن و جن رو تهدید می‌کنن. تو این مرحله سر فرد جن زده رو با پارچه‌ای می‌پوشونن و اهل هوی اون رو احاطه و شروع به ذکر گفتن می‌کنن و هم‌صدا با هم «هورلا» می‌گن. هر نوع زار، موسیقی مخصوص به خودش رو داره. از اینجا به بعد با هر ضربِ آهنگ، بابا زار با چوب خیزران به آرومی به بدن فرد بیمار ضربه می‌زنه و بیمار سرش رو به چپ و راست حرکت می‌ده. در بعضی مناطق یه شی بی‌جان مثل یه سنگ که روش صورت کشیده شده رو قرار می‌دن که جن بعداز خارج شدن از جسم فرد بیمار وارد اون شی بشه.  

جن یا همون بادی که بدن بیمار رو تسخیر کرده بعداز این ضربه‌ها با درد و ناراحتی از بدن بیمار بیرون میاد. اما هنوز بادها از سرش خارج نشده و باید مناسکی برای خارج کردن بادها از سر فرد تسخیر شده انجام بشه. مراسم اصلی زار در واقع از اینجا شروع می‌شه.

مراسم زار برای خارج کردن باد از سر فرد مبتلا انجام می‌شه. برای برگزاری مراسم زار به سفره‌ای مملو از قربانی و خون احتیاج دارید که به «سفرۀ بازی» معروفه. روز پیش‌از بازی زار، زنی از اهل هوا خیزران به دست، سراغ تک تک اهالی شهر یا روستا می‌ره و از مردمی که قبلا دچار جن زدگی شدن و با مراسم زار نجات پیدا کردن می‌خواد که توی مراسم زار شرکت کنن.

قبل‌از شروع مراسم سفره‌ای سرشار از میوه‌های جنوبی (مانند کُنار، خرما) و خون و گوشت بزی که روز مراسم قربانی شده باشه پهن می‌شه و فرد مبتلا باید از خوراکی‌های روی سفره میل کنه. بعداز اینکه فرد مبتلا خون بنوشه، باد به حرف میاد و خواسته‌اش رو به‌وسیلۀ فرد مبتلا توی گوش بابا زار می‌گه.

ابتدا بدن فرد مبتلا شروع به لرزیدن می‌کنه و بعد کم‌کم افراد حاضر در جمع هم شروع به لرزیدن می‌کنن. بعداز اینکه فرد مبتلا شروع به لرزیدن کرد، نوشیدن خون رو شروع می‌کنه و با نوشیدن خون، افراد دیگه حاضر در جمع هم شروع به لرزیدن و تکان خوردن می‌کنن. بعداز خوردن خون مجلس اوج می‌گیره و صدای موسیقی و آواز هر لحظه بلندتر می‌شه.

توی این مرحله بابا زار با باد صحبت می‌کنه و ازش می‌پرسه که چه خواسته‌ای داره. بادها معمولا خواسته‌های دنیوی مثل طلا یا سفره غذا دارن. بعضی از بادها مهلت کمی برای برآورده کردن خواسته‌هاشون می‌دن ولی اکثر اون‌ها محدودیت زمانی برای تامین خواسته‌هاشون ندارن. اگه باد زمان کمی رو برای تامین خواسته‌هاش مطرح کنه، بابا زار می‌تونه با بستن پارچه‌ای به دور بازوی فرد مبتلا، از باد درخواست وقت بیشتر کنه.

قوانین مراسم زار چیست؟

توجه داشته باشید که هنگام بازی یا مراسم زار نباید کوچک‌ترین اشاره‌ای به اسم ائمه اطهار کرد وگرنه مراسم باطل می‌شه و هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت. تعدادی از قوانین شرکت در مراسم زار به شرح زیر هست:

• بدون سلام کردن و پابرهنه وارد مجلس بشید.
• در مراسم زار هیچ‌کس حق صحبت کردن نداره و بهتره که بین اعضای جمع حرفی ردوبدل نشه.
• مراسم زار باید به‌صورت نشسته و در فضای باز انجام بشه.
• بعداز نوشیدن قهوه یا چایی باید استکان خالی اون رو تو دستتون نگه دارید تا خادم بیاد و استکان‌ها رو ازتون بگیره و حق ندارید اون رو زمین بگذارید.

• فرد مبتلا باید کنار بابا زار یا مامان زار بشینه.
• همۀ افراد حاضر در جمع باید هنگام ورود به نشونۀ تبرک، روی سازها و بعد به صورت خودشون دست بکشن و به اصطلاح مسح کنن.
• همۀ افراد حاضر در جمع باید توی گوششون پنبه بگذارن تا وقتی که جن از بدن فرد بیمار خارج می‌شه وارد بدن اون‌ها نشه.
• اگه کسی قوانین را زیر پا بگذاره باید جریمه بشه و به‌عنوان جریمه براش حد تعیین می‌شه که تعیین حد هم به‌عهده بابا زار یا ماما زاره.

35 تا از عجیب ترین مراسم های جهان + تصویر!

اهل هوا کیه و چه محدودیت‌هایی داره؟

جالبه بدونید، اصطلاح اینکه می‌گن طرف هوایی شده از همین مراسم میاد.

هر کسی که زمانی دچار جن زدگی شده یا باد زار تسخیرش کرده و با مراسم زار نجات پیدا کرده باشه، از جرگۀ اهل هوا محسوب می‌شه. این افراد پس‌از نجات یافتن از باد زار باید در مراسم جن گیری افراد دیگه شرکت و همچنین قوانینی رو برای تمام عمرشون رعایت کنن. اهل هوا حق ندارن به مرده (چه انسان، چه حیوان) دست بزنن، نباید الکل بخورن، همیشه باید لباس تمیز و سفید به تن داشته باشن و نباید به نجاست دست بزنن.

بعداز صحبت کردن با باد و برآورده کردن خواسته‌های اون، بدن فرد بیمار رو به‌صورت کامل ترک نمی‌کنه و تا آخر عمر تو سرش باقی می‌مونه اما دیگه فرد تسخیر شده رو اذیت نمی‌کنه. فقط کافیه که باهاش صحبت کنین، بفهمین چه نوع بادی هست، چه خواسته‌ای داره و خواسته‌اش رو برآورده کنید. اگه این کارها رو انجام بدین بدنتون رو ترک نمی‌کنه اما دیگه اذیتتون هم نمی‌کنه. در واقع اگه دچار باد زار بشین تا آخر عمر همراهتون می‌مونه!

مراسم زار در کجاها برگزار می‌شه؟

آئین مراسم زار توی کشورهای عربی، شمال آفریقا و شهرهای جنوبی ایران برگزار می‌شه و این مراسم رو توی استان‌های مختلف می‌شه با یه اسم‌ دیگه یا با تفاوت‌های جزئی دید. مراسم زار رو توی هر شهری با اسمی می‌شناسن. برای مثال مراسم زار رو توی بلوچستان به اسم «گوتی»، توی هرمزگان با اسم «نوبان» و توی بوشهر با اسم «شیخ فرج» می‌شناسن.

انواع باد زار و نحوه تشخیص

همون‌طور که اول مقاله اشاره کردیم، هفتاد نوع باد زار وجود داره. چند تا از مشهورترین بادهای زار شامل موارد زیر هستن:

• باد زار: این نوع باد که به‌عنوان باد سرخ هم شناخته می‌شه از نوع بادهای کافر هست.
• باد نوبان: این باد، فرد تسخیر شده رو با افسردگی از پا در میاره.
• باد پری: این باد، شامل دو نوع پری‌های کافر و پری‌های اهل حساب هستن.
• باد مشایخ: این بادها، بیشتر تو مناطق مسلمون‌نشین حضور دارن. بعضی از این بادها مسلمون و بی‌خطر هستن و بعضی از اون‌ها نامسلمون و خطرناک هستن.
• باد جن: شامل بادهای زمینی و زیرزمینی هست و همۀ انواع اون خطرناکن.
• باد غول: این باد به شکل شتر مست سر راه آدم‌ها قرار می‌گیره و اون‌ها رو تسخیر می‌کنه و به هلاکت می‌رسونه.
• باد دیو یا دیب: این باد یا جن با قد بلندش تو بیابون‌ها و جزایر سر راه آدم سبز می‌شه و جون هر کسی که سر راهش قرار بگیره رو می‌گیره.
• باد جن: این باد معمولا درخواست خون داره اما بعضی وقت‌ها ریختن فقط یک قطره خون تو مقدار زیادی آب، اون رو راضی می‌کنه. باد جن رو به خطرناکی و زنجیری بودنش می‌شناسن.

تشخیص نوع باد زار قسمت مهمی از مراسمه چون هر بادی روش جن گیری مخصوص به خودش رو داره. معمولا وظیفۀ تشخیص نوع باد زار با ماما زار یا بابا زاره. بابا زار با صحبت کردن با جن و از روی زبانی که زار باهاش صحبت می‎‌کنه، متوجه می‌شه که فرد مبتلا به‌وسیله چه جنی تسخیر شده.

قبل‌از نوشیدن خون و شروع مراسم، بابا زار داروی گیاهی ترکیبی مخصوصی رو به تن فرد تسخیر شده می‌ماله و دمنوش گیاهی مخصوصی رو به خورد فرد می‌ده. با انجام دادن این کار، بابا زار متوجه می‌شه که این فرد جن زده شده یا نه. اگه فرد تسخیر شده بود بابا زار مقداری پول رو به بازوی فرد جن زده می‌بنده و از باد مهلت می‌خواد که تا زمان شروع مراسم بهشون وقت بده. به این کار اصطلاحا «رهن کردن» می‌گن.

هر بادی بعداز نوشیدن خون به اصطلاح زیر می‌شه و شروع به صحبت با بابا زار می‌کنه و بهش می‌گه که کیه و از کجا اومده. بادها رو باید حتما با اسم خودشون صدا بزنی وگرنه از تن فرد بیمار خارج نمی‌شن. به همین دلیله که دونستن اسم و نوع بادی که در تن فرد بیمار رخنه کرده ضروریه.

در مراسم زار چه موسیقی نواخته می‌شه؟

جالبه بدونین که هر باد یا جنی موسیقی مخصوص به خودش رو داره. هر کسی هم اجازه نواختن ساز رو نداره. تنها خود بابا زار یا کسی که که بابا زار تعیین کنه اجازه نواختن سازها رو دارن. موسیقی توی این آئین حکم زبان گفت‌و‌گوی اهل هوا با جن رو داره.

اشعار مراسم زار ترکیبی از موسیقی و شعر ایرانی، آفریقایی و عربی هست. سازهایی که معمولا تو مراسم زار استفاده می‌شن تنبک، دف، دهل و غیره هستن. تنبک یا تنبوره رو باید فقط بابا زار یا کسی بنوازه که بابا زار تعیین می‌کنه.

جمع‌بندی

مراسم زار یکی از قدیمی‌ترین آئین‌های جنوب ایرانه که با مهاجرهای آفریقایی وارد کشور شده. حتی اگه به جن و باد اعتقادی نداشته باشید هم بی‌شک این مراسم می‌تونه برای شما خیلی جذاب باشه.

اگه از خوندن این مقاله لذت بردین؛ پیشنهاد ما به شما اتاق فرار سبک جن و روحه. شما می‌تونین ازطریق سایت اسکیپ زوم (EscapeZoom) که مرجع رزرو بازی و سرگرمی‌های خاص بزرگسالانه، با این بازی‌ها آشنا بشین. اتاق فرارهای سبک جن و روح می‌تونن به شما این فرصت رو بدن که علاوه‌بر تجربه کردن ترس و هیجان روبه‌رو شدن با جن، قسمتی از آداب برخورد با اجنه رو هم یاد بگیرین. این تفریح می‌تونه یه جایگزین بی‌خطر و در دسترس برای دیدن جن واقعی باشه!